Bác Hồ về nước (28-1-1941). Tranh: TRỊNH PHÒNG (Nguồn nhandan.vn)
Mùa xuân năm 1941 thực sự là một mùa xuân kỳ diệu, đó là mùa xuân lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về Tổ quốc sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước. Ngày 28/1/1941 (mùng 2 Tết Tân Tỵ), Bác Hồ trở về nước qua mốc 108 (cũ), tại thôn Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng. Ngay từ khi trở về Cao Bằng trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã bắt tay vào việc xây dựng Cao Bằng thành căn cứ địa cách mạng của cả nước.
Mùa xuân và Đảng như quyện chặt nhau. Mùa xuân cho ta cuộc sống mãi xanh tươi, đó là tình cảm thiêng liêng, sâu thẳm của mỗi con Lạc cháu Hồng đất Việt. Còn Đảng cho ta những mùa Xuân tự do, hạnh phúc.
Xuân Canh Ngọ 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, là kết quả của những ngày người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành bôn ba tìm đường cứu nước và chuẩn bị kỹ lưỡng những điều kiện cho việc thành lập một chính đảng cộng sản ở Việt Nam. Để đến mùa Xuân năm 1930, tại Quảng Châu – Trung Quốc, Người triệu tập Hội nghị đại biểu các tổ chức Cộng sản, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đánh dấu sự trưởng thành của phong trào cách mạng Việt Nam, là bước ngoặt của lịch sử cách mạng Việt Nam. Đó là thành quả tất yếu của sự kết hợp chủ nghĩa Mác- Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước.
Sau khi thoát khỏi nhà tù ở Hồng Kông vào cuối năm 1932 và có thời gian hoạt động tại Trung Quốc, đầu năm 1934, Bác Hồ trở lại Moskva và năm 1938 về lại Quảng Châu. Đầu năm 1940, Người gặp các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp ở Côn Minh vừa từ Việt Nam sang. Sau ngày 20/6/1940, được tin Paris bị quân phát xít Đức chiếm, Bác liền triệu tập một cuộc họp Ban Hải ngoại của Đảng, phân tích: “Việc Pháp mất nước là một cơ hội rất thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Ta phải tìm mọi cách về nước ngay để tranh thủ thời cơ. Chậm trễ lúc này là có tội với cách mạng”(1). Sau một thời gian khảo sát, tìm hiểu của các cộng sự, với tầm nhìn chiến lược của một vị lãnh tụ thiên tài, Người đã phát hiện Cao Bằng là nơi hội đủ cả “thiên thời, địa lợi và nhân hòa” để xây dựng căn cứ địa cách mạng, nơi “đi đầu trong công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc” từ đó mở rộng ra toàn quốc.
Ngày 28/1/1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và các đồng chí Lê Quảng Ba, Phùng Chí Kiên, Thế An, Đặng Văn Cáp, Hoàng Văn Lộc đã trở về đất nước, vượt qua mốc 108 biên giới Việt Nam - Trung Quốc, về đến Pác Bó (xã Trường Hà, Hà Quảng, Cao Bằng), một nơi “bí mật” có “hàng rào quần chúng bảo vệ và có đường rút lui”. Người quyết định chọn Pác Bó làm điểm “đứng chân” xây dựng căn cứ địa trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, trong bối cảnh lịch sử thế giới và trong nước có nhiều diễn biến mới.
Bác về nước đúng vào mùa Xuân, mùa tươi đẹp nhất của đất trời, mùa của trăm hoa đua nở. Bước chân đầu tiên về đất mẹ cũng là giây phút Người lắng nghe sự sống của sinh thể đất nước đang phôi thai. Nhà thơ Chế Lan Viên đã diễn tả lại hình ảnh ấy bằng những câu thơ đầy xúc động:
... Kìa! Bóng Bác đang hôn lên hòn đất
Lắng nghe trong màu hồng hình đất nước phôi thai...
Người về nước trực tiếp lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, cả thiên nhiên đất trời như reo vui:
... Ôi sáng xuân nay, Xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
Bác về… Im lặng. Con chim hót
Thánh thót bờ lau, vui ngẩn ngơ... (Thơ Tố Hữu).
Để giữ bí mật, những ngày đầu về nước, Người tạm nghỉ ở nhà ông Lý Quốc Súng (Máy Lỳ), dân tộc Nùng, ở thôn Pác Bó. Sau đó, để tiện cho công tác, Người chuyển đến ở và làm việc tại hang Cốc Bó, một hang núi kín đáo ở Pác Bó, Trường Hà, Hà Quảng, Cao Bằng, nằm ở lưng chừng sườn núi Các Mác. Dưới chân núi có chiếc bàn đá làm việc của Bác nằm bên cạnh đầu nguồn của suối Lênin. Chiếc bàn đá và cửa hang trên sườn núi nhìn xuống hồ nước trong xanh, thấy cá lội và bóng cây rừng, núi đá.
Tại đây, Người mang bí danh “Già Thu”, “Cụ Thu Sơn”, trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng các đoàn thể Cứu quốc ở Cao Bằng. Người mở nhiều lớp huấn luyện cán bộ, lược dịch cuốn sách Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô, biên soạn Cách đánh du kích, Cách huấn luyện cán bộ quân sự, để làm tài liệu học tập. Các lớp huấn luyện do Bác Hồ trực tiếp chỉ đạo trong thời kỳ này, dù thời gian dài hay ngắn, học viên nhiều hay ít, bao giờ Người cũng chuẩn bị rất chu đáo nội dung huấn luyện, nắm rất chắc tình hình cách mạng và trình độ học viên; những vấn đề trừu tượng, phức tạp luôn được Người diễn giải bằng một hình thức giản dị, dễ hiểu, liên hệ chặt chẽ giữa lý luận và thực tế, học đến đâu hành đến đấy; nội dung huấn luyện được sắp xếp khéo léo từ dễ đến khó, từ thấp đến cao; công việc giáo dục, huấn luyện được Người tiến hành không chỉ ở trên lớp học mà cả trong công tác và trong sinh hoạt hàng ngày.
Người bắt đầu sống và làm việc tại đây và nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống mới. Mặc dù thiếu thốn, gian khổ, nhưng tâm hồn của Bác luôn ung dung, thanh thản, tràn đầy một tinh thần lạc quan cách mạng đúng như trong lời thơ của Người:
Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Ngày ngày, Người dậy sớm tập thể dục, leo núi rồi xuống suối tắm, sau đó bắt tay vào công việc. Có khi xuống làng hỏi chuyện đồng bào, có khi lên núi hái củi cùng anh em, tối về tranh thủ bồi dưỡng kinh nghiệm hoạt động cách mạng cho cán bộ…
Ngay trong tiết Xuân ấm áp của ngày đầu trở về Tổ quốc, từ nơi đầu nguồn thiêng liêng, Bác đã có cảm hứng với cảnh vật nên làm bài thơ đầu tiên tựa đề “Pác Bó hùng vĩ”:
Non xa xa, nước xa xa
Nào phải thênh thang mới gọi là
Đây suối Lê-nin, kia núi Mác
Hai tay xây dựng một sơn hà.
Trước sự biến động sâu sắc của tình thế cách mạng trên thế giới, phong trào đánh Pháp, đuổi Nhật của nhân dân ta đang trên đà phát triển, thời cơ thuận lợi đang đến gần, tháng 5/1941, tại lán Khuổi Nậm, thôn Pác Bó, Hội nghị lần thứ tám của Ban Chấp hành Trung ương do Người trực tiếp chủ trì đã quyết định chuyển hướng chiến lược cách mạng, tập hợp lực lượng toàn dân đứng lên để “đem sức ta mà giải phóng cho ta”; tổ chức xây dựng căn cứ địa cách mạng, tích lũy lương thực, súng đạn, chuẩn bị tiền đề vật chất cho tổng khởi nghĩa cách mạng giành chính quyền. Đây là quyết sách đúng đắn, sáng tạo và kịp thời mang đầy sức sống mùa xuân, tạo nên cao trào cách mạng rộng khắp, tiến tới tổng khởi nghĩa thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Tại Pác Bó, Người đã nhóm lên ngọn lửa cách mạng và đã bùng cháy, lan tỏa ra khắp cả nước, soi sáng, dẫn đường cho toàn dân đứng lên tổng khởi nghĩa, lật đổ chế độ thực dân, phong kiến, giành chính quyền về tay nhân dân, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Và mùa Xuân Bính Tuất năm 1946 là mùa Xuân độc lập đầu tiên của dân tộc đã trở về trên đất nước ta.
Mùa Xuân năm 1941 là một mùa xuân đặc biệt, đó là mùa xuân đầu tiên Bác Hồ trở về Tổ quốc, sau 30 năm tìm đường cứu nước, hoạt động ở nước ngoài, để từ đó trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam và cùng Đảng ta đem lại những mùa Xuân trường tồn cho dân tộc.
Ths Nguyễn Thanh Hoàng
(1) Vũ Anh: Bác Hồ về nước, Hội Văn học nghệ thuật Cao Bằng, 1986, tr.14-15